درمان اعتیاد
سم زدایی بدن از مواد مخدر برای ترک اعتیاد
اگر به مواد مخدر افیونی، داروهای مسکن، الکل و … اعتیاد دارید، اولین گام عملی برای بهبودی، سمزدایی است. سمزدایی (Detoxification) به معنای پاکسازی ماده مخدر از بدن است. هدف از سمزدایی، مدیریت ایمن علائم ترک مواد در افراد معتاد به مواد مخدر و یا الکل است.
سمزدایی مواد مخدر یا اصطلاحاً دیتاکس، روشی مطمئن و مؤثر برای از بین بردن علائم ترک و شروع پروسه درمان اعتیاد است. این فرایند در هر فرد، بسته به نیاز به مصرف و نوع اعتیاد، متفاوت است.
آشنایی با
فرایند سمزدایی
روشهای سمزدایی از مواد مخدر در هر فرد متفاوت است. با انجام این فرایند، فرد معتاد بر اساس شرایط فیزیکی و روانی خاص خود، میتواند نوع منحصر به فردی از درمان را دریافت کند. روند کلی سمزدایی اغلب شامل سه مرحله است:
ارزیابی اولیه پزشکی
ثباتبخشی به بیمار
آمادهسازی برای درمان
برخی از انواع
روشهای سمزدایی
کاهش تدریجی مصرف
کاهش تدریجی مصرف مواد اعتیادآور در طول دوره سمزدایی، با راهنمایی و نظارت یک متخصص ترک اعتیاد.
سمزدایی در خانه
در این روش، فرد مصمم به ترک مواد مخدر، خارج از مراکز درمانی و بهصورت فردی در خانه سمزدایی میشود.
ترک ناگهانی مواد
فرد معتاد مصرف مواد را یکباره و کامل متوقف میکند. این روش کمترین تأثیر را دارد و میتواند خطرناک باشد.
سم زدایی به کمک دارو
در این روش، بیمار تحت نظر متخصص قرار گرفته و برای کاهش عوارض جانبی سمزدایی، دارو مصرف میکند.
مصرف ترکیبات آرامبخش و دارو تحت نظر یک متخصص، سموم باقیمانده را بهسرعت از بدن بیمار خارج میکند.
یک روش سریع، مؤثر و ایمن با بیهوشی، که توسط متخصص برای کاهش مدت سمزدایی انجام میشود.
تفاوت سمزدایی با درمان دارویی
درمان دارویی یا Medication Assisted Treatment (MAT) و سمزدایی (Detoxification) دو روش علمی رایج برای رهایی از اعتیاد هستند که برای رهایی از اعتیاد، کاربرد ترکیبیِ آنها تحت نظارت متخصصان توصیه میشود. بسیاری از افراد فکر میکنند این دو روش، یکسان هستند و یا جایگزین یکدیگرند، اما در واقع با هم متفاوتند.
بهطور خلاصه، سمزدایی بهعنوان گام نخست در درمان اعتیاد شناخته میشود. پس از اتمام سمزدایی و رسیدن به تعادل جسمی مورد نظر، یک برنامه بلندمدت برای درمان دائمی اعتیاد تحت نظر روانشناس آغاز میشود که درمان دارویی بخش مهمی از آن است و معمولا شامل تراپی و آموزشهای فردی و گروهی است.
چرا سمزدایی باید تحتنظر متخصص باشد؟
سمزدایی تحت نظارت متخصصان ترک اعتیاد و کادر پزشکی، اثربخشترین و ایمنترین گزینه در بین انواع روشهای سمزدایی است. در طی سمزدایی تحت نظارت پزشکی، متخصصان به کاهش علائم ترک کمک میکنند و در صورت بروز هرگونه وضعیت اضطراری، اقدامات لازم را انجام میدهند. این روش، مراقبتهای تخصصی را در اختیار فرد بیمار میگذارد تا سختیهای دوره ترک به حداقل برسد.
در مراکز تخصصی، حدود پنج روز الی یک هفته برای انجام سمزدایی سریع زمان لازم است. درمانهای تکمیلی مانند تزریق ویتامین و داروهای سمزدایی میتواند سبب کوتاهتر شدن دوره سمزدایی شود. البته اگر وضعیت بیمار حاد باشد، سمزدایی کامل و ایمن ممکن است بیش از یک هفته طول بکشد. باید توجه داشت مراجعه به افرادی که فاقد تخصص در این زمینه هستند، میتواند بسیار خطرناک باشد.
آیا میتوان سمزدایی را در خانه انجام داد؟
توقف ناگهانیِ مصرف یک یا چند ماده مخدر میتواند برای ترک مصرف برخی از مواد، خطرناک باشد. قطع ناگهانی مواد مخدر افیونی، معمولا علائم بسیار ناراحتکنندهای مانند حالت تهوع، اسهال و علائم مشابه آنفولانزا را در فرد ایجاد میکند. قطع مواد مخدر افیونی در افراد مبتلا به اعتیاد متوسط و حاد، اغلب منجر به ایجاد میل شدید به مصرف دوباره میشود. تجربه همزمان این عوارض، به احتمال زیاد موجب میشود که فرد دوباره به مصرف مواد مخدر روی بیاورد.
بنابراین توصیه ما در این مورد، مشورت با یک متخصص ترک اعتیاد قبل از هرگونه اقدام عملی برای ترک هر ماده مخدر به صورت یکباره است. همچنین تماس با مرکز سمزدایی مواد مخدر، برای تعیین اینکه آیا یک برنامه سمزدایی خاص برای شما مناسب است یا خیر، میتواند مفید باشد.
علائم سمزدایی و ترک مواد مخدر چقدر طول میکشد؟
مدتزمان فرایند سمزدایی بستگی به عوامل مختلفی دارد که مهمترین آنها، نوع مواد مصرفی است.
بهطور کلی، زمان لازم برای سمزدایی و بهبودی هر فرد را میتوان بهصورت حدودی پیشبینی کرد (و نه دقیق)، زیرا مسیر درمان هر شخص، متفاوت از دیگری است. عواملی که میتوانند بر مدتزمان و شدت عوارض دوره سمزدایی تأثیر بگذارند عبارتند از:
ساختار ژنتیکی فرد بیمار
تندرستی و سلامت روان
بازه اعتیاد به مواد مخدر
چگونگی مصرف مواد
میزان مصرف در روز
وجود اختلالات همزمان
با وجود این که عوارض کوتاهمدتِ سمزدایی در زمان کوتاهی ناپدید میشوند، اما علائم روانی و میل به مصرف دوباره، میتواند تا مدتهای طولانی ادامه داشته باشد. بنابراین، ادامه درمان و حمایت مداوم از افراد تحت معالجه، مفید واقع خواهد شد.
سمزدایی بر اساس نوع مواد
سمزدایی برای بعضی افراد، بسته به موادی که مصرف میکنند دشوارتر است. بر اساس نوع مواد مصرفی، علائم ترک ممکن است بیشتر جسمی و یا روانی باشد.
برای مثال، علائم ترک کوکائین، روان فرد را تحت تأثیر قرار میدهد. در نتیجه سمزدایی کوکائین مستلزم مدیریت اضطراب، و میل احتمالی به مصرف مواد در مراحل نخستین ترک است. اما ترک الکل شامل علائم جسمانی است که در برخی موارد میتواند باعث تشنج و یا حتی مرگ شود.
سمزدایی عموماً شامل داروهایی است که برای کاهش علائم ترک، اثرات مصرف مواد را در فرد ایجاد میکنند. بعضی داروها همچنین ممکن است برای کنترل اختلالات همزمان و نیز عوارض ناخوشایند تجویز شوند.
الکل و بنزودیازپینها، بهعنوان خطرناکترین مواد مخدر برای سمزدایی شناخته میشوند و در اکثر موارد برای انجام فرایند، نیاز به مصرف دارو دارند. مواد مخدری که به عنوان ناراحتکنندهترین مواد برای سمزدایی محسوب میشوند، مواد مخدر افیونی و بهویژه هروئین هستند.
جدول زمانی ترک مواد مخدر افیونی
سمزدایی، ابتدای راه درمان است نه پایان خط!
روش سمزدایی به تنهایی و بدون انجام گامهای بعدی، بهندرت منجر به بهبودی کافی در طولانیمدت میشود و فقط مرحله اول در درمان اعتیاد محسوب میشود. درمان مؤثر این بیماری، نیاز به رسیدگی به ریشههای سوءمصرف مواد مخدر و شناسایی هرگونه مشکل روانشناختی، پزشکی، اجتماعی، شغلی و قانونی فرد معتاد دارد. درمانهای رفتاری و روانشناختی و همچنین درمان دارویی (MAT)، رایجترین روشهای مورد استفاده برای درمان اعتیاد هستند که پس از سمزدایی انجام میشوند.
هدف از درمان اعتیاد، بازگرداندن کارایی مؤثرِ فرد در حوزه شغلی، خانوادگی، تحصیلی و اجتماعی است. مهم است که بدانیم اعتیاد، یک بیماری مزمن مانند سایر بیماریهای مزمن است؛ یعنی برخی از این افراد پس از درمان، دوباره به مصرف مواد مخدر روی خواهند آورد؛ اما این به معنای ناموفق بودن پروسه درمان نیست بلکه باید به فکر اصلاح در درمان و بازگشت به مرکز درمانی، با تمرکز بیشتر بر تغییر ریشهایِ رفتارهای نادرست بود.
دانستههای نادرست درباره سمزدایی
بسیاری از ما، داستانهایی در مورد تجربیات بد سمزدایی و درمانهای ناکارآمد اعتیاد شنیدهایم. چگونه میتوانیم تشخیص دهیم که کدامیک درست است و کدام غلط؟
تصورات غلط در مورد اعتیاد، نه تنها در افکار عمومی قرنها رواج داشته، بلکه تا همین اواخر، جوامع پزشکی و علمی نیز از چگونگی تأثیر مغز بر احساسات، رفتار، و اعتیاد آگاهی نداشتند و به همین دلیل، درمانهای نادرست تجویز میکردند. بر همین اساس آشنایی با واقعیتهای سمزدایی و تشخیص درست بسیار مهم است تا بتوانیم آگاهانه در این مسیر قدم برداریم و تا جای ممکن به اهداف مورد نظر دست یابیم. در بسیاری از موارد، اقدام بر اساس این دانستههای نادرست توسط فرد بیمار و یا اطرافیان وی، باعث شکست در مسیر درمان اعتیاد میشود و گاهی میتواند موجب تشدید بیماری و حتی مرگ فرد مبتلا به اعتیاد شود. اگر شما یا یکی از عزیزانتان با اعتیاد دست و پنجه نرم میکنید، اجازه ندهید این باورهای غلط شما را از دریافت کمکهای مورد نیاز بازدارند.
سمزدایی، آغاز مسیر غلبه بر اعتیاد
سمزدایی اولین گام عملی در درمان اختلال اعتیاد است. این فرایند کمک میکند تا از نظر جسمانی تثبیت شده و به اندازه کافی برای مرحله بعدی درمان آماده شوید و شروع به درمان دارویی کنید، یعنی استفاده از درمانهای متکی بر دارو، در کنار مشاوره و تراپیهای رفتاری.
اگر دچار اختلال اعتیاد به مواد افیونی هستید، احتمالا داروهایی برای رفع مشکلات جسمانی تجویز خواهد شد که با قطع مصرف مواد ممکن است تجربه کنید. درمان به کمک دارو میتواند به برقراری مجدد عملکرد طبیعی مغز کمک کند؛ این مسئله میل به مصرف مواد را کاهش داده و از بازگشت به اعتیاد جلوگیری میکند.
مسیر رهایی از اعتیاد اگرچه ممکن است گاهی سنگلاخ و صعبالعبور باشد، اما با دریافت مشاوره درست و با یک تصمیم آگاهانه، خواهید توانست از این بیماری رهایی یابید و افقهای نو را تجربه کنید.
