با پدیده «اعتیاد رفتاری» بیشتر آشنا شویم

«اعتیاد رفتاری» (که گاهی اوقات اعتیاد فرآیندی هم نامیده می‌شود) رفتارهایی را توصیف می‌کند که غیراختیاری و مشکل‌ساز می‌شوند. یک نشانه بارز اعتیاد، ادامه دادن یک رفتار با وجود اطلاع از آثار منفی آن است. این تأثیرات ممکن است بر کار، روابط اجتماعی و یا سلامت جسمی و روانی فرد اثرگذار باشند.

دوپامین که یک ماده شیمیایی در مغز است، ممکن است دلیلی برای ادامه رفتار حتی با وجود مشکل‌ساز شدن آن باشد. دوپامین و اعتیاد کاملا مرتبط هستند؛ دوپامین به عنوان پاسخ مغز به یک ماده یا رفتار خاص، یک مسیر پاداش در مغز ایجاد می‌کند و توقف آن را دشوار می‌کند. علاوه بر این، دوپامین تا حدی مسئول تجربه‌ی سرخوشی ناشی از مصرف مواد مخدر یا انجام رفتارهای خاص است. اعتقاد محققان بر این است که تقریباً هر نوع رفتار اعتیادآوری، باعث آزاد شدن این ماده شیمیایی می‌شود.

اگرچه درک کنونی ما از اعتیاد رفتاری، هنوز راه زیادی برای تکامل در پیش رو دارد و مدل‌های تشخیصی کاملی برای اعتیاد رفتاری هنوز وجود ندارد، اما شکی نیست که اعتیادهای رفتاری از نظر داشتن یک علت واقعی و قابل‌شناسایی در مغز، نوعی اعتیاد «واقعی» هستند. در حال حاضر تنها نوع اعتیاد رفتاری شناخته‌شده در مراجع پزشکی آمریکا، اختلال اعتیاد به قمار است. اعتیاد به قمار در سال 2013 به عنوان یک اختلال اعتیادآور در رفرنس مرجع تشخیص بیماری‌های روانی یا DSM-5 طبقه‌بندی شد. این طبقه‌بندی، آغازی بر رسمیت دادن به وجود اعتیادهای رفتاری از نظر رفرنس‌های پزشکی است.

برخی از کارشناسان استدلال می‌کنند اگرچه ممکن است اعتیاد فیزیکی به یک نوع رفتار ایجاد نشود، اما اعتیاد روانی می‌تواند موجب بروز خماری، مقاومت، و سایر علائم رایج در اعتیاد به مواد شود.

با وجود آن که تاکنون تنها یک نوع اعتیاد رفتاری به رسمیت شناخته شده است، اما محققان معتقدند انواع دیگر اعتیاد رفتاری نیز وجود دارد. برخی از اعتیادهای رفتاری بیش از بقیه مورد تحقیق قرار گرفته‌اند که منجر به افزایش شواهدی مبنی بر وجود آنها شده است:

تاکنون علائم مشخص رسمی برای اعتیاد رفتاری مورد توافق متخصصان قرار نگرفته است، اما علائم آن به‌طور کلی مشابهت‌های زیادی با علائم اختلالات سوءمصرف مواد مخدر دارد. همه علائمی که در اینجا آمده است لزوماً در یک فرد دیده نمی‌شود اما کسی که دو یا چند مورد را در خود دارد، باید این احتمال را با مشورت یک متخصص مورد بررسی قرار دهد.

علائم یک فرد مبتلا به اعتیاد رفتاری می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

یک دلیل واحد برای توضیح این مسئله وجود ندارد که چرا برخی افراد رفتارهای اعتیادآور دارند. عوامل مختلف اجتماعی، بیولوژیکی و روانی، برخی افراد را از این نظر آسیب‌پذیرتر می‌کند. البته الگوهای رفتاری و انتخاب‌های شخصی نیز بر احتمال ابتلا تأثیر می‌گذارند.

برخی از دلایل و محرک‌های احتمالی اعتیاد رفتاری شامل این موارد است:

بسیاری از روش‌هایی که برای درمان وابستگی به مواد مخدر طراحی شده‌اند، برای درمان اعتیادهای رفتاری نیز با موفقیت قابل انجام هستند. متخصصان اعتیاد متدهای مختلفی را برای درمان طیف وسیعی از این اعتیادها آزموده‌اند و کلینیک‌هایی وجود دارند که در درمان اعتیادهای رفتاری تخصص دارند.

برای غلبه بر مشکلات عاطفی و ایجاد تغییرات در زندگی می‌توان به یک روان‌پزشک یا روان‌شناس متخصص ترک اعتیاد مراجعه کرد. درمان‌های پیشنهادی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

داشتن یک اعتیاد رفتاری سخت است زیرا معمولا از نگاه دیگران، این مسئله یک نقصان بزرگ شخصیتی است و افراد تلاش می‌کنند آن را از چشم دیگران پنهان کنند و به دنبال حل مشکل نباشند. در نظر داشته باشید که حداقل با چند نفر از نزدیکان خود در مورد این مسئله و چگونگی دریافت کمک از آنها صحبت کنید.

همچنین به یاد داشته باشید که بهبودی از اعتیاد معمولاً به سادگی و با متوقف کردن این رفتار ممکن نیست. لازم است برای مواجهه با احساسات بنیادین و استرسی که زمینه‌ساز رفتار اعتیادآور شده است، آماده شوید.

فعالیت‌هایی مانند ورزش، مدیتیشن، سرگرمی‌های سالم و ملاقات بیشتر با دوستان می‌تواند به کاهش استرس و بهبود خلق‌و‌خو و انرژی شما کمک کند. این فعالیت‌ها باعث آزاد شدن انتقال‌دهنده‌های عصبی تقویت‌کننده روحیات مثبت می‌شوند و می‌توانند به شما کمک کنند تا ترکیب شیمیایی مغز خود را مجدداً متعادل کنید و پاداشی کمتر، اما ماندگارتر (و ایمن‌تر) دریافت کنید.

در نهایت، به یاد داشته باشید که هر تغییری از ذهن شما شروع می‌شود، وقتی که متوجه شوید این تغییر ضروری، قابل دستیابی و باارزش است. ذهنیت خود را برای پذیرفتن این حقایق تقویت کنید و برای بازسازی یک سبک زندگی سالم‌تر، خود را برای روزهای سخت آماده کنید. در روزهایی که تغییر چالش‌برانگیزتر است، به خود یادآوری کنید که چرا به دنبال این تغییر هستید.