آشنایی با انواع مواد مخدر

یکی از حقایق مهم در مورد سوءمصرف مواد‌ اعتیادآور این است که این معضل فقط بر شخص مصرف‌کننده تأثیر نمی‌گذارد، بلکه تقریباً در تمامی موارد بر روی دوستان و خانواده فرد نیز اثرگذار است. احتمال دارد روابط خانوادگی و اجتماعی فرد در طول مصرف مواد مخدر آسیب دیده و اعتماد دیگران به او از بین برود.

این که دقیقاً مشخص کنیم مصرف تفریحیِ مواد اعتیادآور از چه زمانی به بعد تبدیل به اعتیاد می‌شود، کار دشواری است؛ اما مسلماً خطرات فیزیکی و روانی ناشی از مصرف مواد بسیار زیاد است. یافتن علل اساسی اعتیاد در هر فرد، یک گام حیاتی در درمان هر نوع اعتیاد است، از سوءمصرف داروهای تجویزی گرفته تا تلاش برای خود-درمانی بیماری‌های روانی.

یکی از اولین گام‌ها در شناسایی مشکل اعتیاد، نوع مواد مصرفی و اثرات کوتاه‌مدت و بلندمدت آن از لحاظ جسمی و روانی است. بر این اساس، مقابله با سوءمصرف هر نوع ماده مخدر، نیازمند برنامه‌ای جداگانه است.

پاسخ این سؤال ساده نیست، به این دلیل که در سراسر جهان، مواد بسیار متنوعی سوءمصرف می‌شوند. دسته‌بندی مواد اعتیادآور بر اساس فاکتورهای مختلفی می‌تواند انجام گیرد، شامل طبقه‌بندی بر اساس ساختار شیمیایی، بر اساس نوع تأثیرات مواد مخدر، دسته‌بندی بر اساس قوانین قضایی هر کشور و غیره.

مصرف انواع مواد، عمدتاً تأثیرات متفاوتی بر مصرف‌کنندگان دارد، از تأمین انرژی فرد تا آرام‌بخشی و ایجاد احساس سرخوشی یا شادی. این مواد معمولاً وابسته‌کننده هستند. بسیاری از مواد اعتیادآور، مشتق‌شده از ترکیبات دیگری هستند، بنابراین ممکن است دو یا چند نوع ماده، اثر مشابه داشته ‌باشند.

به عبارت دیگر، با وجود این که هیچ دو ماده‌ای مانند هم نیستند اما ممکن است آثار مشابهی داشته ‌باشند. موادی که اثر یکسانی دارند، اعتیاد یکسانی بروز می‌دهند.

مواد مخدر بر اساس اثراتی که بر مصرف‌کنندگان می‌گذارند به 7 نوع مختلف طبقه‌بندی می‌شوند. در این صفحه با انواع مواد اعتیادآور و عوارض کوتاه‌مدت و بلندمدت هر یک از آنها آشنا خواهیم شد.

اعتیاد به عنوان یک اختلال مزمن و عود شونده تعریف می‌شود که با نیاز غیراختیاری و ادامه‌ی مصرف مواد مخدر -با وجود اطلاع فرد از پیامدهای نامطلوب آن- شناخته می‌شود. اعتیاد نوعی اختلال مغزی در نظر گرفته می‌شود، زیرا زمینه‌ساز تغییرات عملکردی در مغز در بخش‌های مرتبط با سیستم پاداش، استرس و خودکنترلی می‌گردد. این تغییرات ممکن است پس از قطع مصرف مواد مخدر نیز برای مدت‌طولانی تداوم داشته باشد.

وقتی یک فرد برای اولین بار از یک ماده اعتیادآور استفاده می‌کند، ممکن است اثرات مثبتی را دریافت کند. اغلب افراد ممکن است فکر کنند که می‌توانند استفاده از این مواد را کنترل کنند؛ اما در حقیقت مواد مخدر می‌تواند به‌سرعت زندگی یک فرد را تسخیر کند. اگر مصرف این مواد ادامه پیدا کند، با گذشت زمان، فرد مجبور است مواد را صرفاً به این دلیل مصرف کند که به حال «طبیعی» برگردد. افراد معتاد به‌سختی نیاز خود را به مصرف مواد مخدر کنترل می‌کنند، بدون توجه به این که این عادت، برای خود و عزیزان‌شان مشکلات زیادی ایجاد می‌کند.

تشخیص تفاوت بین مصرف مواد اعتیادآور و سوء مصرف مواد می تواند دشوار باشد. اصطلاحات «مصرف مواد» در مقابل «سوءمصرف مواد» اغلب به جای هم در لابلای متون و صحبت‌ها استفاده می‌شوند، ولی در اصل معانی متفاوتی دارند. آگاهی از این تفاوت‌ها برای کسانی که خودشان یا عزیزان‌شان درگیر این مسئله هستند مفید و ضروری است.

اگر شما هم با اعتیاد دست و پنجه نرم می‌کنید، بسیار مهم است که به یاد داشته باشید اعتیاد به مواد مخدر یا الکل، یک ایراد شخصیتی، نقطه‌ضعف، یا شکست اخلاقی نیست. امروزه ثابت شده است که اختلالات مصرف مواد، نوعی بیماری مزمن روانی هستند. اگرچه تصمیم به مصرف مواد مخدر یا الکل برای اولین بار، اغلب داوطلبانه است، اما سوءمصرف مکرر آن می‌تواند با تغییراتی در مغز همراه باشد که در نهایت، ترک مصرف این ماده را برای بعضی افراد بسیار دشوار می‌کند. مبارزه با اعتیاد صرفاً مربوط به داشتن نیت یا اراده نیست، بلکه مبتنی بر شناخت مشکل زیربنایی و دریافت کمک از منابع صحیح است.

یک طرح درمانی مؤثر برای ترک اعتیاد، مبتنی بر وضعیت شخص شما باید برنامه‌ریزی شود و همواره با نیازهای در حال تغییرِ شما سازگار شود، با در نظر گرفتن ملاحظات بیولوژیکی، روان‌شناختی و جسمانی شما. این برنامه درمانی، از ابتدای سم‌زدایی شروع شده و پس از تثبیت وضعیت شما از نقطه‌نظر پزشکی، تا درمان دارویی (MAT) و مراحل توانبخشی بعد از آن ادامه می‌یابد.

اگرچه طول درمان برای هر فرد متفاوت است، اما تحقیقات نشان می‌دهد دوره‌های نسبتاً طولانی‌تر (برای مثال حداقل سه ماه) منجر به دستیابی به نتایج بهینه می‌شود. شرکت در مراقبت‌های پس از دوره درمان، باعث حفظ ترک اعتیاد در طی سال‌های آتی می‌شود.

اگر می‌خواهید مشکلات سوءمصرف مواد و اختلالات هم‌زمان مانند افسردگی یا اضطراب را برطرف کنید، باید بدانید که بهبودی دائمی نیاز به زمان و مداومت دارد. مانند همه افراد دیگری که با موفقیت این مسیر را پیموده‌اند، شما نیز درخواهید یافت که بهبودی به‌دست‌آمده، قطعاً به این تلاش‌ها می‌ارزد. قدم گذاشتن در راه بهبودی و بازیابی مدیریت مسیر زندگی، یکی از بهترین کارهایی است که می‌توانید برای سلامت و رفاه خود و عزیزان‌تان انجام دهید.