با داروهای مورد استفاده در روش درمان دارویی اعتیاد (MAT) آشنا شوید

در روش درمان دارویی برای درمان اعتیاد به مواد افیونی، از داروهایی مانند نالترکسون، متادون، یا بوپرنورفین استفاده می‌شود. این داروها نه‌تنها سبب درمان اعتیاد به مواد افیونی می‌شوند، بلکه به حفظ طولانی‌مدت ترک نیز کمک می‌کنند. با توجه به این که اعتیاد به مواد افیونی بر مغز بیماران تأثیر می‌گذارد، ترک یکباره آن‌ می‌تواند جان فرد را به خطر بیندازد.

علاوه بر این، روش درمان دارویی به عادی‌سازی تعادل شیمیایی مغز کمک می‌کند؛ همچنین مصرف این داروها سبب مسدود شدن سرخوشیِ حاصل از مصرف مواد افیونی شده و عملکرد بدن را به حالت عادی بازمی‌گرداند.

روش درمان دارویی باید با نظارت یک متخصص دارای مجوز انجام شود. این درمان می‌تواند به صورت یک پروسه کوتاه‌مدت و یا طولانی‌مدت تعریف شود. در روند درمان، ابتدا وابستگی (نیاز به مصرف مواد برای جلوگیری از بروز علائم خماری) حذف می‌شود و سپس درمان، وارد مرحله کنترل اعتیاد (میل شدید به مصرف مواد و مصرف خارج از کنترل) می‌شود.

روش درمان دارویی در ترک اعتیاد به مواد افیونی، اکثرا شامل سه داروی اصلی است: نالترکسون، بوپرنورفین، و متادون. در مورد انتخاب داروی مناسب، قوانین و زنجیره عرضه‌ی خاصی وجود دارد که حتماً باید در نظر گرفته شود. این داروها به روش‌های مختلفی بر روی بیماران تأثیر می‌گذارند و از این رو، میزان بهبودی افراد معتاد، متفاوت از یکدیگر است.

متخصصان ترک اعتیاد همچنین ممکن است داروهای دیگری با توجه به شرایط سلامتی فرد تجویز کنند تا اختلالات دیگر روانی از قبیل افسردگی را کنترل نمایند.

از ترکیب بوپرنورفین و بوپرنورفین-نالوکسن در درمان بیماران معتاد به مواد افیونی استفاده می‌شود. برخلاف متادون، بوپرنورفین بیشتر در دسترس‌ قرار دارد و احتمال سوءمصرف را کاهش می‌دهد.

بوپرنورفین در مقایسه با سایر داروهای مورد استفاده در اعتیاد به مواد افیونی، دارای عوارض جانبی کمتری است. مصرف این دارو اثرات طولانی‌تری از خود نشان می‌دهد.

علاوه بر این، بوپرنورفین یک آگونیست نسبی است. افراد معتاد پس از مصرف بوپرنورفین، علائم ترک خفیف‌تری را تجربه خواهند کرد؛ همچنین تجویز بوپرنورفین، از تأثیرگذاری سایر مواد افیونی قوی‌ بر مغز جلوگیری می‌کند.

بوپرنورفین برای بیماران با اعتیاد خفیف توصیه می‌شود و در مقابله با اعتیاد به مواد افیونی قوی مانند هروئین، تأثیر کمتری از خود نشان می‌دهد.

بیماران باید از مصرف داروهای تضعیف‌کننده دستگاه تنفسی همراه با بوپرنورفین خودداری کنند. از آنجا که بوپرنورفین خطر وابستگی کمتری دارد، استفاده از آن برای معتادانِ مبتلا به HIV بی‌خطر است.

روند توقف استفاده از بوپرنورفین فقط توسط پزشک یا متخصص ترک اعتیاد باید انجام شود.

مزایای مصرف بوپرنوفین:

نالوکسن، سرخوشی ناشی از مصرف کوسین (Cosine)، مورفین، و هروئین را مسدود می‌کند. نالوکسن نه‌تنها گیرنده‌های مواد افیونی موجود در مغز را مسدود می‌کند، بلکه موجب بسته‌شدن آن‌ها نیز می‌شود. برخلاف متادون و بوپرنورفین، نالوکسن گیرنده‌های مواد افیونی را فعال نمی‌کند. یکی از مزایای نالوکسن این است که این ماده، اعتیادآور نیست.

نالوکسن در صورت بازگشت اعتیاد یا مصرف بیش از حد مواد، می‌تواند اثرات آن را معکوس کرده و از اوردوز جلوگیری کند. همچنین نالوکسن در عرض دو دقیقه به‌سرعت می‌تواند تنگی نفسِ ناشی از مصرف مورفین را متوقف کند.

نالوکسن عوارض جانبی کمی دارد و استفاده از آن به عنوان روش درمان دارویی اعتیاد، بی‌خطر تلقی می‌شود. دسترسی به نالوکسن، مرگ‌و‌میر ناشی از مصرف بیش از حد مواد افیونی را کاهش می‌دهد. در اعتیاد به مواد افیونی، نالوکسن به صورت تزریق عضلانی با مدت‌زمان انتشار طولانی، توسط یک متخصص ترک اعتیاد تجویز می‌شود.

به‌طور معمول، نالوکسن به‌صورت یک بار در ماه تجویز می‌شود. یکی از مزایای مصرف این دارو این است که در صورت پرهیز از مصرف آن، هیچ علائمی از ترک ایجاد نمی‌کند. مصرف نالوکسن، خطری برای انحراف به اعتیاد ندارد. البته بیماران زیر 18 سال مجاز به استفاده از نالوکسن برای درمان اعتیاد به مواد مخدر نیستند.

یک مسئله مهم در مورد نالوکسن وجود دارد؛ باید بدانید اگر مصرف آن را متوقف کنید، تحمل کمتری نسبت به مواد افیونی خواهید داشت. این بدان معنی است که خطر اوردوز در صورت بازگشت اعتیاد وجود خواهد داشت. در چنین شرایطی، مصرف همان مقدار مواد مخدر که قبلا به آن عادت داشتید می‌تواند حتی عواقب کُشنده‌ای داشته باشد.

علاوه بر این، هنگام دریافت نالوکسن، باید از مصرف مواد افیونی یا الکل خودداری کنید. این مسئله در مورد آرام‌بخش‌ها و مُسکن‌ها نیز صدق می‌کند. اگر قصد دارید داروهای دیگری را همراه با نالوکسن مصرف کنید، مهم است که قبل از آن با پزشک مشورت کنید.

استفاده از نالوکسن می‌تواند بین چند ماه تا چند سال ادامه داشته باشد. همه این موارد بستگی به این دارد که داروها برای هر فرد بیمار چقدر مؤثر واقع می‌شود. همچنین تا زمانی که روند بهبودی پایدار است، نیازی به کاهش مصرف نالوکسن نیست.

مزایای مصرف نالوکسن:

متادون داروی جدیدی در رهایی از اعتیاد به مواد افیونی نیست و از سال 1964 مورد استفاده بوده است. این دارو یک اپیوئید با تأثیر طولانی‌مدت است که سبب بسته‌شدن گیرنده‌های مواد افیونی موجود در نخاع و مغز می‌شود.

این دارو با فعال کردن گیرنده‌ها، میل به مصرف و علائم ترک ناشی از مواد افیونی را کاهش می‌دهد. متادون همچنین احساس خماری ناشی از مصرف مواد افیونی را کاهش می‌دهد.

علاوه بر این، درمان به کمک داروی متادون در اعتیاد به مواد افیونی، ایمن و مؤثر عمل می‌کند. این دارو معمولا به‌صورت یک بار در روز، ولی تنها در قالب یک برنامه درمانی مجاز تجویز می‌شود. بسیاری از معتادان به مواد افیونی که تحت درمان تثبیتی هستند، متادون دریافت می‌کنند. در اثر درمان تثبیتی با استفاده از متادون، سوء‌مصرف مواد افیونی روند کاهشی می‌یابد. نتیجه این تدابیر، کاهش مشکلات مرتبط با مصرف مواد مخدر مانند جرم و جنایت و مصرف وریدی مواد مخدر است. درمان با متادون، به عادی‌سازی عملکرد سیستم ایمنی افراد معتاد کمک کرده و همچنین، نحوه واکنش آنها در مواجهه با استرس را تغییر می‌دهد.

علاوه بر این، متادون به بهبود عملکرد بیماران در شرایط شناختی دشوار کمک می‌کند. مانند بوپرنورفین، متادون نیز بسیار مؤثر است. با این حال، استفاده از متادون می‌تواند هورمون‌هایی را که سبب آزادسازی گنادوتروپین می‌شوند را محدود کند. بر اساس برخی تحقیقات، مصرف این دارو می‌تواند سبب کاهش سطح تستوسترون شود.

مصرف متادون می‌تواند بیماری تاکی‌کاردی بطنی چند شکلی (QT) را طولانی‌تر کند. معتادان مبتلا به این بیماری باید از روش‌های درمانی دیگر که حاوی بوپرنورفین است، استفاده کنند، به این دلیل که بوپرنورفین هیچ تأثیری بر QT ندارد؛ متادون خالص‌شده با نام لوومتادون (Levomethadone) نیز می‌تواند به عنوان یک روند درمانی جایگزین استفاده شود.

مزایای مصرف متادون:

با وجود این که دریافت دارو، به مدیریت جنبه‌های فیزیکی اعتیاد مانند میل به مصرف و خماری کمک می‌کند، در عین حال برای درمان کامل نیاز به مشاوره و سایر خدمات روان‌شناختی خواهید داشت تا شرایط خود و نحوه برخورد با آنها را به‌درستی درک کنید. این درمان بی‌شباهت به درمان افراد مبتلا به دیابت نیست: در عین حال که پزشک برای یک بیمار دیابتی، انسولین تجویز می‌کند، همچنین مشاوره و اصلاحات رفتاری برای کمک به تغییر سبک زندگی نیز به وی ارائه می‌کند. در این میان، داروی انسولین به مدیریت بیماری دیابت کمک می‌کند.