آیا اعتیاد به مواد مخدر، ژنتیکی و وراثتی است؟

داشتن یک استعداد ژنتیکی به این معنا نیست که این افراد، قطعاً دچار اعتیاد خواهند شد. ژنتیک تنها بخشی از مجموعه عوامل فردی و اجتماعی است که می‌تواند بر ریسک اعتیاد به مواد مخدر تأثیر بگذارد. حتی اگر شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان دچار اعتیاد هستید، این عوامل ارثی به معنای دست و پنجه نرم کردن همیشگی با اعتیاد نیست،‌ و می‌توانید با کمک گرفتن از افراد متخصص، کنترل زندگی خود را در دست گرفته و در مسیر بهبودی پیش بروید.

دو اصطلاح ژنتیک و وراثت گاهی اوقات به جای یکدیگر استفاده می‌شوند، اما تفاوت‌هایی بین آن‌ها وجود دارد که درک آنها در این مورد مهم است.

از آنجا که والدین، ژن‌های خاصی را به فرزندان خود منتقل می‌کنند، ممکن است وجود بیماری‌های خاصی ژنتیکی در بین خانواده و فرزندان «مرسوم» باشد. تغییرات در DNA و ژن‌ها می‌تواند خطر ابتلا به برخی بیماری‌ها را تحت‌تأثیر قرار دهد، اما این مسئله موضوع پیچیده‌ای است؛ DNA حتی می‌تواند با قرار گرفتن در معرض عوامل مختلف محیطی، «تغییر شکل» دهد.

برخی از بیماری‌ها مانند فیبروز کیسه‌ای، به دلیل جهش در یک ژن خاص اتفاق می‌افتد. با این حال، تصور می‌شود که بسیاری از بیماری‌ها از جمله اعتیاد و سایر عوارض سلامتی، در نتیجه چندین عامل ژنتیکی و محیطی، و همچنین فعل و انفعالات متقابل بین این عوامل ایجاد می‌شوند.

یعنی حتی اگر سابقه خانوادگی ابتلا به اعتیاد را داشته باشید، لزوماً تضمینی برای دچار شدن شما به اعتیاد وجود ندارد. برای ابتلا به اعتیاد، باید دسترسی مکرر به مواد مخدر داشته باشید و در معرض تأثیرات محیطی خاصی قرار بگیرید. به طور کلی، تصور می‌شود که ژن‌ها حدود نیمی از خطر ابتلای افراد به اعتیاد را تشکیل می‌دهند.

تنها یک ژن مرتبط با اعتیاد به مواد مخدر یا الکل وجود ندارد. دانشمندان چندین ژن مرتبط با اعتیاد، و به طور کل، ژن‌های مربوط به اعتیاد به مواد خاصی را شناسایی کرده‌اند. اگرچه تحقیقات در این زمینه همچنان در حال انجام است، اما برخی از ژن‌های مرتبط با اعتیاد -و همچنین محافظت در برابر ابتلا به اعتیاد- عبارتند از:

آزمایش‌های خاص ژنتیکی ممکن است روزی برای شناسایی بهتر میزان استعداد افراد در ابتلا به اعتیاد به کار گرفته شود. پزشکان باور دارند آزمایش‌های ژنتیکی به صورت بالقوه می‌تواند در تعیین احتمال ابتلای هر فرد به اعتیاد مفید باشد؛ البته این حوزه هنوز نیاز به تحقیقات بیشتری دارد.

دانشمندان کشورهای مختلف، داده‌های زیادی را در این زمینه جمع‌آوری کرده‌اند، اما سیستم‌های نرم‌افزاری و اَشکال اندازه‌گیری مختلف، اشتراک‌گذاری اطلاعات را برای آنها دشوار می‌کند. مؤسسه‌ ملی بهداشت آمریکا (NIH) برای کمک به دانشمندان در استفاده از داده‌های جمع‌آوری‌شده و داده‌پردازی در تحقیقات‌شان، برنامه‌ای به نام BD2K طراحی کرده‌اند که اطلاعات ژنتیکی را جمع‌آوری کنند تا بتوان اطلاعات بیشتری در مورد این بیماری به دست آورد.

معمولا تفاوت‌های زیادی در نحوه پاسخ افراد به درمان وجود دارد. بخشی از این مسئله به دلیل تفاوت‌های ژنتیکی بین افراد مختلف است. ژن‌ها بر تعداد و انواع گیرنده‌های مغزی تأثیر می‌گذارند. ژن‌هایی که بر روی آنزیم‌های سیتوکروم در کبد تعریف شده‌اند (متغیرهای CYP)، می‌توانند بر سرعت تجزیه و تحلیل دارو تأثیر بگذارند، که همچنین نشان‌دهنده تأثیرگذاری آن‌ها بر نحوه واکنش به داروها و سایر مواد است. فارماکوژنتیک علم نوظهوری است که به پزشکان در تطبیق داروها با ترکیب ژنتیکی افراد، برای اصلاح و ارتقای دوره‌های درمانی کمک می‌کند.