چه عواملی باعث رفتارهای پرخاشگرانه در کودکان می‌شود؟

«دخترم 5 ساله‌ام وقتی عصبانی می‌شود، اگر به حرفش گوش ندهیم شروع به پرت کردن اسباب‌بازی هایش در خانه می‌کند!»

«پسر نوجوانم تصمیم گرفته که مثل یک شورشی رفتار کند. وقتی از او کاری می‌خواهم، سرسختی و لجبازی می‌کند.»

«از مدرسه مرتباً به من خبر می‌دهند که فرزندم در مدرسه درگیر دعواهای فیزیکی می‌شود. نمی‌دانم با او چه کنم!»

آیا این جملات، یادآور رفتار فرزندان شما هستند؟ نگرانی درباره رفتار پرخاشگرانه و خشمگین فرزندان می‌تواند بسیار سخت باشد.

ممکن است شما به یاد نداشته باشید که خودتان در دوران کودکی، در برابر والدین‌تان به این شکل و با این شدت رفتارهای خشن نشان داده‌اید؛ شاید به دلیل این که از واکنش آنها واهمه داشتید، و یا شاید با گذشت زمان این موضوع را فراموش کرده‌اید.

آیا شما هم به این موضوع فکر می‌کنید که چرا این مشکل در کودکان امروزی اتفاق می‌افتد؟ این مقاله تلاش دارد تا حدی به این موضوع بپردازد.

برای درک رفتار پرخاشگرانه، ابتدا باید تفاوت بین خشم و پرخاشگری را درک کنیم. همه ما در مواقعی احساس عصبانیت می‌کنیم. خشم را می‌توان به شکل‌های مختلف احساس کرد: آنچه که به شکل خشم بروز می‌یابد، در اعماق وجود فرد می‌تواند ناشی از آسیب، غم، احساس درک نشده و غیره باشد.

از طرف دیگر، «پرخاشگری» نتیجه‌ی رفتاری ناشی از خشم است. احتمالا متوجه شده‌اید که اگر فرزندتان اجازه تماشای تلویزیون را نداشته باشد، با عصبانیت از اتاق خارج می‌شود. در این مثال، خروج همراه با عصبانیت (به دلیل اینکه اجازه نداشته تلویزیون تماشا کند) به عنوان رفتار تهاجمی شناخته می‌شود. رفتارهای تهاجمی معمولا خصمانه و شدید هستند.

نمونه‌هایی از رفتارهای تهاجمی در کودکان عبارتند از: خصومت کلامی، ارسال پیام‌های تهدیدآمیز، ضربه زدن، لگد زدن، ضربه زدن به سر خود، گاز گرفتن، فریاد زدن با اضطراب، زورگویی به بچه‌های دیگر، کینه‌ورزی در برابر دوستان یا والدین و غیره. همچنین وقتی بچه‌ها عمداً به وسایل خانه، مدرسه یا هر جای دیگری آسیب می‌زنند.

روان‌شناسان، رفتارهای تهاجمی را این‌گونه تعریف کرده‌اند: اقداماتی که با قصد آسیب رساندن به شخص دیگری انجام می‌شود. با این حال، در مورد یک کودک، هدف آنها از این رفتار باید در نظر گرفته شود. علاوه بر این، ملاحظه و مقایسه عواقب اقدامات آنها نیز در این تعریف نقش دارد.

همه بچه‌ها همبازی‌هایشان را به قصد صدمه زدن به آنها به زمین نمی‌زنند. از این رو، روان‌شناسی رفتار پرخاشگرانه کودک به دو شاخه تقسیم می‌شود: یکی پرخاشگری ابزاری و دیگری پرخاشگری خصمانه.

پرخاشگری ابزاری اغلب برای رسیدن به هدف خاصی است. پرخاشگری ابزاری در سنین پایین بسیار شایع است. اگر تاکنون یک بار زمین بازی کودکان را دیده باشید، با این موضوع آشنا هستید.

یکی از علل احتمالی این رفتار این است که کودکان با سن کم، فاقد مهارت‌های زبانی و توانایی‌های اجتماعی هستند. از این رو، این فرشتگان کوچک، ناگزیر از بروز دادن پرخاشگری ابزاری هستند زیرا به آنها کمک می‌کند تا ادعای خود را مطرح کنند و حق خود را به دست آورند.

اما از طرف دیگر، «پرخاشگری خصمانه» اقدامی است که توسط کودک صرفاً برای لذت بردن انجام می‌شود. متأسفانه، ما همه‌روزه موارد زیادی از این نوع حملات مخرب را می‌بینیم. برای مثال، وقتی یک کودک دیگران را با صدا زدن نام‌های بی‌ادبانه، اذیت می‌کند.