درمان اعتیاد
آشنایی با روند درمان اعتیاد - مدل مراحل تغییر
چرا برخی از افراد از اعتیاد بهبود می‌یابند ولی برخی دیگر نه؟ عوامل زیادی می‌تواند باعث تشویق افراد به درمان اعتیاد شود. با این‌حال، بعضی افراد حتی در مواجهه با پیامدهای ناگوار، تمایل دارند مشکل اعتیاد را کوچک‌تر از واقعیت نشان دهند. بعضی دیگر ممکن است از مشکل آگاه باشند، اما اقدام به درمان اعتیاد برایشان دشوار است. کسانی نیز هستند که نیاز به تغییر را احساس می‌کنند و اقدامات لازم برای بهبودی را انجام می‌دهند.
مدل مراحل تغییر (Stages of Change) یا مدل فرانظری یک نوع مدل‌سازی از مراحل تغییر یک رفتار نادرست -مانند اعتیاد به مواد مخدر- است که آمادگی فرد را برای شروع تغییر رفتار و درمان ارزیابی می‌کند و استراتژی‌ها و فرایندهای لازم برای تغییر مورد نظر را ارائه می‌دهد، تا فرد را به اقدامات عملی مناسب سوق دهد. متخصصان ترک اعتیاد و اعضای خانواده بیمار می‌توانند از مدل مراحل تغییر در مسیر درمان اعتیاد استفاده کنند. البته این مدل نه تنها در مورد ترک اعتیاد، بلکه برای تغییر و اصلاح بسیاری از عادات و رفتارهای نادرست کاربرد دارد.
آشنایی با
مراحل شش‌گانه درمان اعتیاد
تغییر عادات یا رفتارهایی که در طی زمان تبدیل به رفتارهای ناسالم شده‌اند، می‌تواند فوق‌العاده دشوار باشد.
درمان اعتیاد، فرایندی است که در طی چند مرحله به انجام می‌رسد. مراحل تغییر می‌تواند قبل از این‌که خود شخص نیاز به تغییر را تشخیص دهد آغاز شود. این مراحل در نظریه‌های مختلف، به شکل‌های متفاوتی ترسیم می‌شوند. در مدل مراحل تغییر (Stages of Change)، تغییر رفتار در قالب 6 مرحله تعریف می‌شود.
ایجاد هر تغییری برای بهتر شدن، مانند رعایت یک رژیم غذایی سالم و ورزش منظم برای کاهش وزن، به تلاش، زمان و تعهد عاطفی نیاز دارد.
مراحل درمان اعتیاد بر اساس مدل مراحل تغییر را می‌توان به‌صورت یک‌چرخه نشان داد. توصیه می‌شود که این مراحل را به ترتیب انجام دهید. در طول درمان، افراد می‌توانند در هر مرحله، به مراحل عقب و یا جلو بروند و حتی همزمان در بیش از یک مرحله قرار داشته باشند.
در هر یک از
مراحل تغییر
چه اتفاقاتی می‌افتد؟
در هر یک از مراحل تغییر رفتار، افراد معتاد معمولا رفتارها و افکاری خاصی دارند و اقداماتی وجود دارد که به آنها در رسیدن به مراحل بعدی و نهایتاً ترک اعتیاد کمک می‌کند:
مسیر درمان برای هر شخص، متفاوت است
همان‌طور که پزشکان انواع مختلفی از داروهای فشار خون را با دوزهای مختلف به بیماران تجویز می‌کنند، درمان اعتیاد نیز برای همه با یک روش امکان‌پذیر نیست.
یکی از سؤالات اصلی که افراد مبتلا به اعتیاد اغلب می‌پرسند این است که چه مدت طول می‌کشد تا از شر اعتیاد خلاص شویم؟
جدول زمانی درمان اعتیاد، برای هر شخص متفاوت است و در این جدول، سال اول درمان بسیار مهم است. اگرچه بهبودی بلافاصله شروع می‌شود، اما کامل شدن درمان زمان می‌برد، به‌خصوص اگر فرد برای مدت طولانی مواد مخدر مصرف کرده باشد؛ بنابراین پیگیری مداوم درمان خصوصاً در شش ماه اول مهم است.
معرفی
فرایندهای تغییر در مدل فرانظری
بخش مهم دیگری از این مدل‌سازی، ۱۰ فرایند تغییر است که شامل استراتژی‌ها و یا روش‌های مؤثر در ایجاد تغییر است.
افزایش آگاهی
آموزش و یادگیری بیشتر از متخصصان و منابع معتبر در مورد ویژگی‌های یک رفتار ناسالم.
خود-ارزیابی مجدد
ارزش‌گذاری مثبت در مورد این‌که چگونه رفتار جدید، برای زندگی فرد مفید واقع خواهد شد.
آزادی اجتماعی
درک این که جامعه و سایرین، از جایگزینی رفتار جدید با رفتار نادرست، حمایت می‌کنند.
ضد شرطی‌سازی
یافتن راه‌هایی برای جایگزینی رفتارهای سالم به‌جای رفتارهای منفی که نیاز به تغییر دارند.
روابط کمک‌کننده
کمک گرفتن از دیگران، خصوصاً خانواده و دوستان برای تشویق و حمایت از تغییر رفتار.
تسکین دراماتیک
شناسایی علل زمینه‌ای، و بیان آزادانه احساسات و عواطف فرد در زمینه این رفتار نادرست.
ارزیابی محیطی
یاد گرفتن درباره این که چگونه این رفتار منفی بر اطرافیان، خانواده و جامعه تأثیر می‌گذارد.
رهاسازی خود
باور به این که دستیابی به رفتار سالم‌تر و حذف رفتار ناسالم، برای فرد امکان‌پذیر است.
کنترل محرک‌ها
اصلاح محیط اطراف برای جلوگیری از مواجهه با محرک‌هایی که منجر به رفتار منفی می‌شود.
مدیریت تغییر
پاداش دادن و تجلیل از رفتار مثبت برای ایجاد انگیزش برای حفظ و استمرار رفتار جدید.
شکل‌گیری مدل مراحل تغییر
James Prochaska و Carlo DiClemente مدل فرانظری را در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ طراحی کردند. این مدل، مراحل مختلف تغییراتی را مدل‌سازی می‌کند که یک شخص در طی اصلاح یک رفتار طی می‌کند. این محققان، تجربیات افراد سیگاری را که به‌تنهایی سیگار را ترک کرده‌اند، با افرادی که نیاز به کمک یا درمان داشتند مقایسه کردند. آنها سعی داشتند بفهمند چرا بعضی افراد به‌تنهایی موفق می‌شوند سیگار را ترک کنند و برخی دیگر نه. آنها به الگوهایی دست یافتند که یک فرد بر اساس آنها در مسیر تغییر رفتار حرکت می‌کند. نتیجه این تحقیقات منجر به دستیابی به مدل فرانظری تغییر شد.
اشتباهات رایج درباره مراحل درمان
تصور نادرست ۱: بیمار باید برای درمان آمادگی داشته باشد
تصور نادرست ۲: فرد معتاد فقط کافی است اراده کند تا مصرف مواد را قطع کند
تصور نادرست ۳: بهبودی از اعتیاد بدون داشتن حامی، امکان‌پذیر نیست
تصور نادرست ۴: ما قادر هستیم دیگران را مجبور به شروع درمان کنیم
تصور نادرست ۵: بازگشت اعتیاد به این معنی است که درمان ناموفق بوده است
بهبودی در دسترس همه است
صرف‌نظر از مرحله بهبودی فرد یا مدت‌زمانی که لازم است، تغییر یک رفتار نادرست مانند وابستگی به مواد مخدر، در طولانی‌مدت امکان‌پذیر است. ممکن است بهبودی از اعتیاد زمان‌بر باشد، اما نتیجه‌ای که از آن به دست می‌آید، ارزش این کار را دارد.
اگر شما یا عزیزان‌تان درگیر مصرف مواد مخدر هستید، کلینیک تخصصی دکتر بنی‌هاشمی در ارومیه می‌تواند برای تغییر و درمان به شما کمک کند.
